Dr. Guido van de Luitgaarden
Bijdrage: Dagvoorzitter

Guido van de Luitgaarden is opgeleid als sociaal-pedagogisch hulpverlener en werkte in die hoedanigheid onder meer in het sociaal-cultureel werk. Hij was gedurende 16 jaar als senior onderzoeker en docent werkzaam bij Zuyd Hogeschool, lectoraat Sociale Integratie. Guido promoveerde aan de University of Salford (VK) op een proefschrift over oordeels- en besluitvorming bij vermoedens van kindermishandeling. Sinds 2006 is hij verbonden aan het Euregionaal Congresburo en het Centrum voor Educatie en Supervisie. Daarnaast is hij echtgenoot en (pleeg)vader.

Dr. Evelien Platje
Bijdrage: Executieve functies bij jongeren met antisociaal of crimineel gedrag

Evelien Platje is sinds 2019 werkzaam bij de Hogeschool Utrecht als senior onderzoeker binnen het lectoraat Kennisanalyse Sociale Veiligheid en is hogeschoolhoofddocent Sociale Veiligheid bij het Instituut voor Veiligheid. Zij voert onderzoek uit naar de implementatie van (neurocriminologische) wetenschappelijke kennis in het hbo-onderwijs en de praktijk en is verantwoordelijk voor het criminologie- en onderzoeksonderwijs binnen de opleiding Integrale Veiligheidskunde. Vanaf haar promotieonderzoek naar neurobiologie en antisociaal gedrag bij de VU houdt zij zich al bezig met neurocriminologie. Daarna heeft zij nog als universitair docent bij de Universiteit Leiden en de VU gewerkt en bij het wetenschappelijk onderzoeks- en documentatiecentrum (WODC).

In deze deelsessie worden de executieve functies bij jongeren en jongvolwassenen die antisociaal of crimineel gedrag vertonen behandeld. Er zullen verschillende onderzoeken worden besproken en vergeleken. Ook wordt er aandacht besteed aan verschillende doelgroepen op basis van leeftijd en ernst en persistentie van de gedragsproblemen. Evelien zal op basis van onderzoek ook praktijkgerichte handreikingen geven voor professionals die werkzaam zijn met deze doelgroep.

Anton Horeweg M SEN
Bijdrage: Executieve functies, gedrag en leren

Anton Horeweg is gedragsspecialist (M SEN) en was bijna veertig jaar leraar in het basisonderwijs. Hij is auteur van diverse onderwijsboeken, waaronder Handboek Gedrag op school en De traumasensitieve school. Anton is ook auteur van de website www.gedragsproblemenindeklas.nl
Hij heeft zitting in Expertteams Project Leer-Kracht: (NCOJ) en Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie (KC-KJP), lid van de Academische Werkplaats voor ADHD en druk gedrag, was trainer en methodiekontwikkelaar voor het NCOJ en is veelgevraagd spreker op scholen en congressen.

In deze interactieve deelsessie gaat Anton Horeweg in op executieve functies. Executieve functies sturen je gedrag en je leren aan. Daardoor is de impact van een minder goede werking vaak groot. Op school lopen deze leerlingen dan ook vast. Een flink aantal leerlingen heeft het overzicht niet meer en dat zie je terug in hun gedrag en leren. In de klas zie je drukke, chaotische, onoplettende leerlingen, die ook nog wel eens snel boos zijn en soms niet goed tot leren komen. Leerlingen met een vertraagde ontwikkeling op dit gebied worden soms overvraagd. Je hoeft beslist geen stoornis te hebben om zwaktes op dit gebied te hebben. In deze sessie bekijken we jouw eigen klassenomgeving en je eigen leerkrachtgedrag. Ook gaan we in op wat mythes over executieve functies en krijg je uiteraard handreikingen om je leerlingen goed te ondersteunen.

Dr. Fabiënne Naber
Bijdrage: Executieve functies vanuit neuro-biologisch perspectief

Fabiënne Naber is als wetenschapper aangesteld bij het UMC-Utrecht afdeling Psychiatrie en werkzaam bij Autimaat (gespecialiseerde GGZ voor ASS) en het Kleine Heldenhuis (gespecialiseerde GGZ voor prematuur- en dysmatuur geboren kinderen).

Executieve functies, oftewel het uitvoeren van taken, gaat niet bij alle kinderen even soepel. Het is een vaardigheid die moet worden aangeleerd, maar waar ook een interne motivatie voor nodig is. Hoe dit alles in het brein werkt, wordt tijdens deze presentatie uitgelegd door Fabiënne Naber.

Dr. Sebastiaan Dovis
Bijdrage: Begrijp ADHD: hoe executief functioneren het gedrag beïnvloedt

Sebastiaan Dovis is GZ-psycholoog in opleiding tot specialist en is werkzaam bij het FACT en de polikliniek van GGZ instelling Youz in Zaandam. Eerder, na zijn wetenschappelijke promotie (met ADHD als focus), was hij werkzaam als onderzoeker en docent bij de afdeling Ontwikkelingspsychologie van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Verder geeft hij door het hele land lezingen over ADHD voor ouders, leerkrachten en hulpverleners. Zijn expertises zijn o.a. ADHD bij kinderen, adolescenten en volwassenen, executief functioneren (i.h.b. werkgeheugen), motivatie / bekrachtiging, brain training, gamificatie, (neuro)psychologische assessment en behandeling.

Hoe kinderen en jongeren met ADHD zich gedragen is voor de meeste leerkrachten en hulpverleners wel bekend. Waarom zij zich zo gedragen is voor velen echter onbekend. Toch is deze kennis een voorwaarde om kinderen en jongeren met ADHD en hun omgeving goede voorlichting en begeleiding te kunnen bieden. In deze deelsessie bespreekt Sebastiaan Dovis waarom deze kinderen en jongeren zich gedragen zoals zij zich gedragen, hoe executief functioneren hun gedrag beïnvloedt en hoe professionals deze kennis kunnen toepassen in de praktijk.

Dr. Albert Ponsioen
Bijdrage: Executieve functies thuis en in de groep

Albert Ponsioen werkt als klinisch neuropsycholoog bij twee instellingen voor jeugd-GGZ: Lucertis KJP in Velsen en de Praktijk Zelfregulatie (PZO) in Oudewater. Hij is tevens als stafmedewerker verbonden aan de Stichting Landelijk Kenniscentrum LVG (VOBC LVG) in Utrecht. Daarnaast werkt Albert voor de stichting Gaming & Training mee aan de ontwikkeling van computertrainingen om executieve functies bij kinderen te versterken. Een speciaal interessegebied van Albert is de Single Case Experimental Design (SCED), ook wel N=1 studies genoemd, om behandeleffecten te beoordelen.

In deze deelsessie legt Albert Ponsioen de nadruk op taakinitiatie, aandacht, werkgeheugen, planning en overzicht. Wat ga ik doen, wanneer en hoe ga ik dat doen? Hoe snel te beginnen aan een opdracht? Hoe informatie te selecteren en tijdelijk vast te houden? Enkele voorbeelden van uitvoerende regelfuncties die zowel in de behandelgroep als ook thuis van belang zijn.

Prof. Dr. Bram Orobio De Castro
Bijdrage: Executieve functies in relatie tot emotieregulatie en agressie

Bram Orobio de Castro is sinds 2019 hoogleraar Orthopedagogiek aan de Universiteit van Amsterdam en was daarvoor sinds 2007 hoogleraar Ontwikkelingspsychopathologie aan de Universiteit Utrecht. Met zijn groepen onderzoekt hij ontwikkeling, preventie en effectieve behandeling van agressief en regelovertredend gedrag. Op basis van hun onderzoek naar sociale waarneming door kinderen met gedragsproblemen en sociale relaties in gezinnen en klassen werden effectief gebleken aanpakken voor kinderen, scholen en ouders ontwikkeld en geimplementeerd. Bram is tevens voorzitter van de erkenningscommissie psychosociale interventies van de databank jeugdinterventies (www.jeugdinterventies.nl), van het consortium ExtrAct voor effectieve behandeling van gedragsproblemen (ZonMW), hoofdonderzoeker van ‘Wat Werkt Tegen Pesten?’ (NRO) een nationale evaluatie van programma’s tegen pesten op school, en van een NWO VICI programma voor behandeling van gedragsproblemen met virtual reality exposure.

Externaliserende gedragsproblemen van kinderen zijn een zware last voor deze kinderen zelf, hun naasten en hun wijdere omgeving. Ze bemoeilijken gezinsrelaties, relaties met leeftijdsgenoten, school en behandeling. Over de meest effectieve behandeling van emotieregulatie en agressie en de daaraan gekoppelde executieve functies, geeft lopend onderzoek aan dat het mogelijk is om hier verandering in te brengen. Het blijkt mogelijk bij kinderen (ook met een LVB) op korte termijn gedragsproblemen te verminderen. Dit geldt echter niet even sterk voor alle kinderen, en is soms moeilijk op langere termijn vast te houden. Een effectievere aanpak lijkt een vrij fundamentele verandering te vragen van de organisatie en inhoud van behandeling.

Dr. Eva van de Weijer-Bergsma
Bijdrage: Executief functioneren in verschillende situaties: De invloed van context

Eva van de Weijer-Bergsma ronde haar studie Klinische Neuropsychologie af aan de Universiteit van Amsterdam. In 2009 promoveerde zij aan de Universiteit Utrecht op onderzoek naar de ontwikkeling van aandacht en executieve functies bij te vroeg geboren baby's. Als (klinisch) postdoc onderzoeker combineerde zij klinische werkzaamheden (diagnostiek & behandeling bij UvA-Virenze) met onderzoek naar de effecten van mindfulness training op aandachtsvaardigheden bij kinderen (Universiteit van Amsterdam). Daarna deed zij bij de Universiteit Utrecht onderzoek naar differentiatie in het rekenonderwijs. Sinds 2015 werkt Eva als universitair docent. Haar onderzoek richt zich op de ontwikkeling van executieve functies (werkgeheugen in het bijzonder) en de invloed van contextuele factoren (bijvoorbeeld ouder-kind en leerkracht-kind interacties, en de invloed van de klassensetting) op deze ontwikkeling.

In deze inleidende presentatie wordt executief functioneren van kinderen besproken vanuit een contextuele benadering. Executieve functies ontwikkelen zich over tijd, maar kunnen ook van moment tot moment fluctueren. Er zal worden ingegaan op factoren die hierop van invloed kunnen zijn, zoals ouders, leerkrachten en eigenschappen van de omgeving, maar ook emoties bij het kind. Hoe kunnen we deze kennis gebruiken in de diagnostiek en in de ondersteuning van (de ontwikkeling van) executieve functies? Deze onderwerpen zullen aan de hand van praktijkvoorbeelden besproken worden. Daarbij zal in het bijzonder worden ingezoomd op het in kaart brengen en ondersteunen van werkgeheugen vaardigheid in de onderwijscontext.