Dr. Guido van de Luitgaarden
Bijdrage: Dagvoorzitter

Guido van de Luitgaarden is opgeleid als sociaal-pedagogisch hulpverlener en werkte in die hoedanigheid onder meer in het sociaal-cultureel werk. Hij was gedurende 16 jaar als senior onderzoeker en docent werkzaam bij Zuyd Hogeschool, lectoraat Sociale Integratie. Guido promoveerde aan de University of Salford (VK) op een proefschrift over oordeels- en besluitvorming bij vermoedens van kindermishandeling. Sinds 2006 is hij verbonden aan het Euregionaal Congresburo en het Centrum voor Educatie en Supervisie. Daarnaast is hij echtgenoot en (pleeg)vader.

Drs. Remy Vink
Bijdrage: Introductie in ACEs en PACEs

Remy is socioloog en onderzoeker bij TNO op het gebied van kindermishandeling. Zij deed onder andere onderzoek naar Adverse Childhood Experiences (ACE) bij kinderen en is auteur van twee richtlijnen kindermishandeling (voor de jeugdgezondheidszorg en voor jeugdhulp en jeugdbescherming). Eerder werkte Remy bij gemeenten en GGD-en en was zij projectleider van het eerste integrale project huiselijk geweld in Haarlem.

Veel kinderen in Nederland maken thuis ingrijpende gebeurtenissen mee. Zij groeien bijvoorbeeld op met kindermishandeling, geweld tussen ouders, (v)echtscheiding, ouders met verslavings- of psychische problemen, een ouder in detentie, een overlijden in het gezin ed. Deze ‘Adverse Childhood Experiences’ (ACE) kunnen grote gevolgen hebben voor de ontwikkeling van het kind en levenslange littekens veroorzaken. In de VS is hier onder volwassenen veel onderzoek naar gedaan. Uniek aan het onderzoek dat TNO in opdracht van en samen met de Augeo Jongerentaskforce uitvoerde is dat aan kinderen zelf is gevraagd welke ingrijpende gebeurtenissen zij al hebben meegemaakt of nog steeds meemaken en hoe zij hun kwaliteit van leven ervaren. De resultaten geven een schokkend beeld en onderstrepen de dringende noodzaak van preventie, signalering, hulp en een meer ‘trauma-informed’ manier van werken.

Prof. Dr. Erno Hermans
Bijdrage: De invloed van ACEs op het brein

Erno Hermans promoveerde aan de Universiteit Utrecht op onderzoek naar de neurohormonale regulering van sociaal-emotioneel gedrag. Na postdoctorale fellowships aan het Donders Instituut in Nijmegen en New York University kreeg hij in 2012 een aanstelling als universitair docent aan het Radboud Universitair Medisch Centrum en het Donders Instituut in Nijmegen, waar hij hoofdonderzoeker van het Cognitive Affective Neuroscience lab werd. Met deze groep doet hij mechanistisch onderzoek naar het vermogen van de menselijke hersenen zich aan te passen aan stressoren, van onmiddellijke effecten van acute stress op hersenfuncties tot langetermijngevolgen van jeugdtrauma. In 2022 werd hij aangesteld als hoogleraar Cognitieve Affectieve Neurowetenschappen aan het Radboud Universitair Medisch Centrum.

Erno Hermans zal in deze bijdrage aan de hand van een aantal voorbeelden laten zien hoe nare- en traumatische jeugdervaringen de geestelijke vermogens en functioneren van onze hersenen kan beïnvloeden. Hoe reageert ons lichaam op nare jeugdervaringen, welke systemen zijn hierbij betrokken, en wat is de functie daarvan? Wat zijn de kortetermijneffecten van ACEs op onze hersenen? Wat is het gevolg van langdurige blootstelling aan stress? Tenslotte zal Erno de relevantie van deze fundamentele inzichten uitleggen voor het verhogen van veerkracht en het voorkómen van stress-gerelateerde psychiatrische aandoeningen.

Dr. Carolien Gravesteijn
Bijdrage: ACES en de effecten op ouderschap en opvoederschap

Carolien is psycholoog en lector Ouderschap & Ouderbegeleiding aan Hogeschool Leiden en lid van Raad van Toezicht van Panta Rhei. Zij heeft boeken geschreven, zoals Ouderschap is Jongleren en wetenschappelijke artikelen gepubliceerd over ouderschap, opvoeden, levensvaardigheden en rouwverwerking.

Ouderschap is meer dan alleen opvoeden. Het is een complex proces van continue interactie tussen ouder, kind en omgeving. In de huidige tijd wordt vanuit de omgeving steeds meer van ouders verwacht en dit vraagt aandacht voor positief ouderschap. Immers, positief ouderschap vormt de basis voor positief opvoeden en voor een gezonde ontwikkeling van kinderen en jongeren. Maar ​hoe kunnen we de gevolgen van ACES op ouderschap en opvoederschap​ ​verminderen en hoe kunnen we beschermende factoren voor ouder en kind versterken?

Prof. Dr. Ramón Lindauer
Bijdrage: Hulp bij trauma in de kindertijd

Ramón is opgeleid tot psychiater en kinder- en jeugdpsychiater. Hij is gepromoveerd op een onderzoek naar neurobiologische aspecten en behandeling van PTSS bij volwassenen en vervulde de opleiding tot systeemtherapeut, EMDR-practitioner en TF-CBT-trainer/supervisor. Ramón is werkzaam bij het Amsterdam UMC als hoogleraar Kinder- en Jeugdpsychiatrie en bij Levvel’

Trauma in de kindertijd kan ernstige en langdurige gevolgen hebben voor de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. Het is essentieel dat kinderen en gezinnen die met trauma te maken hebben, toegang hebben tot de juiste hulp en ondersteuning. Er zijn verschillende vormen van therapie die effectief kunnen zijn bij het behandelen van trauma bij kinderen. Door vroegtijdige interventie en ondersteuning kunnen kinderen en gezinnen herstellen van traumatische ervaringen en hun veerkracht opbouwen. Ramón Lindauer gaat in deze deelsessie dieper in op de behandelvormen en de effecten van behandeling en innovaties op het gebied van traumabehandeling voor deze kinderen en jongeren.

Daniëlle Toes - van der Linden MSc.
Bijdrage: De relatie tussen ACE's en externaliserend gedrag

Daniëlle Toes - van der Linden is haar loopbaan gestart als leerkracht in het basisonderwijs. Na haar studie forensische orthopedagogiek heeft ze gewerkt als gedragsdeskundige in de residentiële jeugdzorg. Momenteel is Daniëlle docent aan de Hogeschool Windesheim en coördineert zij de minor Forensic Social Work.

Er is veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen ACEs en externaliserend gedrag, wat verwijst naar gedrag dat gericht is op de buitenwereld en zich vaak uit in agressie, impulsiviteit en oppositioneel gedrag. De impact van stress op het brein is één van de verklaringen hiervoor. In de praktijk, zoals in het onderwijs en in de jeugdzorg, wordt externaliserend gedrag regelmatig als moeilijk of lastig beschouwd. Kan meer inzicht in de relatie tussen ACE’s en externaliserend gedrag leiden tot gerichtere ondersteuning van het kind/de jongere en de professional?

Dr. Jennifer Hays-Grudo
Bijdrage: Protectieve en Compenserende Ervaringen (PACEs) als remedie voor ACEs [Engelstalig]

Jennifer Hays-Grudo PhD, is professor in Psychiatrie en Gedragswetenschappen aan het Center for Health Sciences aan de Oklahoma State University (USA). Ze is directeur en hoofdonderzoeker van het Center for Integrative Research on Childhood Adversity (CIRCA) waar onderzoek wordt uitgevoerd naar de effecten van trauma en armoede op de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. Samen met Dr. Amanda Sheffield Morris is zij de co-auteur van A developmental perspective en is zij de oprichter en hoofdredacteur van het Journal of Adversity and Resilience (Springer).

Negatieve ervaringen tijdens de kindertijd (ACEs) omvatten tien soorten misbruik, verwaarlozing en gezinsproblemen die het risico op lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen vergroten. Blootstelling aan tegenspoed in de kindertijd kan leiden tot beperkingen in cognitieve, sociale en emotionele ontwikkeling, het verhogen van gedragingen die de gezondheid schaden en het creëren van vicieuze cirkels van tegenspoed in latere generaties. Echter, tientallen jaren van veerkrachtonderzoek hebben 10 beschermende en compenserende ervaringen (PACEs) geïdentificeerd die de schadelijke effecten van kindertijd-tegenspoed kunnen verzachten. Deze vijf op relaties gebaseerde en vijf op middelen gebaseerde PACEs kunnen ook herstel bevorderen bij volwassenen met een geschiedenis van ACEs. In deze presentatie geven we een beknopt overzicht van de manieren waarop zowel negatieve als beschermende ervaringen tijdens de kindertijd ons welzijn beïnvloeden en tonen we manieren om a) de PACEs-maat te gebruiken om bronnen van veerkracht bij kinderen en volwassenen te identificeren, b) een ACEs en PACEs genogram te creëren om intergenerationele patronen van tegenspoed en veerkracht te identificeren, en c) individuele PACEs-plannen op te stellen om veerkracht en welzijn te bevorderen.

Dr. Amanda Sheffield Morris
Bijdrage: Protectieve en Compenserende Ervaringen (PACEs) als remedie voor ACEs [Engelstalig]

Amanda Sheffield Morris PhD, is professor en bezet de George Kaiser Family Foundation leerstoel in ontwikkelingsneurowetenschap binnen de psychologie afdeling aan de Oklahoma State University in Tulsa (USA). Haar onderzoek richt zich op de ontwikkeling van emotieregulatie, opvoeding en risico en veerkracht.

Dr. Amanda Sheffield Morris verzorgt deze presentatie samen met haar collega Dr. Jennifer Hayes-Grudo

Anton Horeweg M SEN
Bijdrage: Leerlingen met aces ondersteunen in de klas

Anton Horeweg is gedragsspecialist (M SEN) en was bijna veertig jaar leraar in het basisonderwijs. Hij is auteur van diverse onderwijsboeken, waaronder Handboek Gedrag op school en De traumasensitieve school. Anton is ook auteur van de website www.gedragsproblemenindeklas.nl
Hij heeft zitting in Expertteams Project Leer-Kracht: (NCOJ) en Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie (KC-KJP), lid van de Academische Werkplaats voor ADHD en druk gedrag, was trainer en methodiekontwikkelaar voor het NCOJ en is veelgevraagd spreker op scholen en congressen.

In deze deelsessie gaat Anton Horeweg in op ACE’s en trauma. Wat zijn de gevolgen voor de ontwikkeling van het kinderbrein en wat kunnen de gevolgen van aces en trauma in de klas betekenen: stil en teruggetrokken, angstig gedrag, maar ook chaotisch, druk en boos gedrag. Ook het leren wordt beïnvloed. Straffen en belonen lijken niet te werken.
Er wordt besproken wat deze leerlingen nodig hebben van de leerkracht of docent. Leerlingen met aces of trauma ondersteunen vergt namelijk een andere kijk op gedrag en vooral ook een andere kijk op hoe wij als leraren met deze leerlingen moeten omgaan.