Jaarlijks Congres - Hoogbegaafdheid - 4e editie

Prof. Dr. Ir. Kathleen Venderickx
Bijdrage: Positief kijken naar hoogbegaafdheid

Kathleen heeft een internationaal topsportverleden. Ze levert pionierswerk in de ontwikkeling, aanpak en begeleiding van vele duizenden hoogbegaafde jongeren en volwassenen. Kathleen staat mee aan het hoofd van Exentra, het expertisecentrum hoogbegaafdheid in Antwerpen en ze is als gastprofessor verbonden aan de leerstoel hoogbegaafdheid aan de Universiteit van Hasselt. 

In deze inleidende presentatie staat talentontwikkeling bij hoogbegaafden centraal. Op welke wijze kan er positief gekeken worden naar hoogbegaafdheid en wat is nodig om talent effectief aan bod te laten komen?

Drs. Eleonoor van Gerven
Bijdrage: Ecologisch begeleiden van begaafde leerlingen

Eleonoor van Gerven studeerde pedagogiek. Na enkele jaren aan de Radboud Universiteit werkzaam te zijn geweest begon zij begin jaren negentig haar eigen onderwijsadvies- en opleidingspraktijk Slim! Educatief.

Zij ontwikkelde o.a. de geaccrediteerde post-hbo-registeropleidingen Specialist Begaafdheid; Specialist Begaafd & Speciaal; en Specialist Verrijkingsonderwijs. Eleonoor is auteur van diverse boeken over begaafdheid. Zij publiceerde onder andere ‘Begaafd begeleiden’, ‘Aan de slag met Slimme kleuters’, ‘Goed onderwijs voor begaafde leerlingen’ en ‘De Gids, over begaafdheid in het basisonderwijs.’

Begaafdheid verwijst naar het leerpotentieel van de leerling waarbij het ontwikkelingsproces kan leiden tot uitblinken in een of meerdere domeinen. Dit ontwikkelingsproces wordt beïnvloed door verschillende katalysatoren: het ecologisch systeem van de leerling, veranderlijke persoonskenmerken (zoals motivatie) en onveranderlijke persoonskenmerken zoals bij voorbeeld een leer- of ontwikkelingsstoornis. In deze bijdrage legt Eleonoor de nadruk op het ecologisch begeleiden van begaafde leerlingen. Wat verstaan we hieronder en hoe wordt dit gestalte gegeven in de praktijk?

Jan Kuipers
Bijdrage: Hoogbegaafdheid, passend onderwijs en jeugdzorg

Jan is gespecialiseerd onderwijsadviseur. Als ECHA specialist is hij al 20 jaar actief op het gebied van talentontwikkeling en (hoog)begaafdheid. Hij is auteur van Sidi 3, Levelwerk, De kracht in jezelf, Levelspel en Kei in hoogbegaafdheid. Tevens heeft Jan een bijdrage geleverd aan onder andere het Handboek Hoogbegaafdheid en Hoogbegaafdheid. De problematiek van (hoog)begaafde jongeren die thuiszitten of bij wie dit dreigt te gebeuren heeft zijn speciale aandacht. Vanuit zijn passie en visie ondersteunt hij het kind, de ouders en de school bij het vinden van de juiste weg naar onderwijs.

Ook (hoog)begaafde kinderen kunnen moeite hebben met naar school gaan of zitten thuis. Alhoewel hoogbegaafdheid geen stoornis is, kunnen problemen op dit vlak soms ernstig zijn. Het is belangrijk dat docenten en hulpverleners een goed beeld hebben van aard en oorzaak van hoogbegaafdheid. In deze presentatie geeft Jan inzicht in de kenmerken van hoogbegaafdheid en wordt ingegaan op problemen die deze kinderen kunnen hebben. Daarnaast gaat hij in op de rol van jeugdzorg en de rol van het onderwijs bij de begeleiding van hoogbegaafde kinderen.

Dr. Bart Vogelaar
Bijdrage: Wat levert het gebruik van intelligentietests ons op voor de begeleiding van hoogbegaafden in het onderwijs?

Bart is universitair docent bij de afdeling Ontwikkelings- en Onderwijspsychologie van het Instituut Psychologie aan de Universiteit Leiden. Zijn onderzoeksinteresses betreffen de cognitieve en intellectuele ontwikkeling van kinderen, met een specifieke focus op dynamisch testen en potentieel om te leren van hoogbegaafde kinderen, alsmede de factoren die het tot uiting komen van cognitieve potentieel faciliteren of verhinderen. Daarnaast is Bart associate editor van PAIR, het tijdschrift van de European Network on Psychoeducational Assessment, Intervention and Rehabilitation (ENPAIR). 

De intelligentietest is bijna niet meer weg te denken in het huidige onderwijs. Deze tests spelen dan ook een grote rol in veel diagnostisch onderzoek, bijvoorbeeld in onderzoek naar leerproblemen. Ook voor de identificatie van hoogbegaafdheid wordt veelal een (verkorte) intelligentietest gebruikt. In deze bijdrage wordt ingegaan de rol van de intelligentietest in de onderwijspraktijk en wat we kunnen met de uitkomsten voor de begeleiding van hoogbegaafde leerlingen. Tevens wordt stilgestaan bij de voordelen van het gebruik van deze tests, maar ook bij enkele haken en ogen verbonden aan de (interpretatie van de) testresultaten. Tenslotte zal een alternatieve manier worden aangereikt om het leervermogen van (hoogbegaafde) leerlingen te onderzoeken: het dynamisch testen. 

Renata Hamsikova
Bijdrage: Uitzonderlijk begaafde kinderen – aliens op Aarde?

Renata is eigenaresse van het adviesbureau IeKu Advies. Zij is specialist in onderwijs aan hoogbegaafden en richt zich ook op ouders van hoogbegaafde kinderen. Renata volgde de opleiding tot ECHA specialist in Gifted Education aan de Radboud Universiteit Nijmegen en is gediplomeerd speltherapeut, coach, counselor en trainer. Zij heeft ruime expertise in het begeleiden van specifieke opvoedproblemen bij hoogbegaafde kinderen. Renata is moeder van twee hoogbegaafde kinderen en als zodanig ook ervaringsdeskundig in de ouderrol.

De wet op passend onderwijs bestaat al bijna vier jaar, maar je kunt nog niet spreken van maatwerk als het om onderwijs aan uitzonderlijk begaafde kinderen gaat. Wie zijn uitzonderlijk begaafde kinderen? Dat zijn kinderen die 145+ IQ scoren op een IQ test OF waarvan een ervaren specialist zegt dat ze vermoedelijk uitzonderlijk begaafd zijn. Veel van deze kinderen zijn niet betrouwbaar te testen, daarom blijkt het niet altijd uit een IQ test. Wat is anders als je leerling uitzonderlijk begaafd is en wat kun je in de praktijk doen? 

Drs. Mia Frumau- van Pinxten
Bijdrage: De sociaal-emotionele ontwikkeling bij HB

Mia is psychotherapeut/KJ en Gezondheidszorgpsycholoog. Zij heeft een psychologenpraktijk voor kinderen, jongeren of (jong-) volwassenen met (ontwikkelings)potentieel oftewel potentieel talent. Momenteel doet Mia promotieonderzoek naar 'the inpact of emotional intelligence of the life success in gifted young adolescents.'

Wat is bekend over het ondersteunen van de sociaal-emotionele ontwikkeling van hoogbegaafde jeugd en hoe kan dit in de praktijk vorm worden gegeven?

Sjoerd Verheijden MSc.
Bijdrage: Duiden van cognitieve ontwikkeling en afstemmen op behoeften in de dagelijkse praktijk

Sjoerd is werkzaam als trainer, coach en begeleider van leerkrachten. Hij studeerde pedagogiek en onderwijskunde en is mede eigenaar van Bureau Wolters.

In het kader van passend onderwijs zijn scholen zich actief aan het ontwikkelen tot brede ondersteuningsscholen, waarin passend onderwijs geboden kan worden aan leerlingen dat afgestemd is op (specifieke) onderwijsbehoeften. Het afstemmen van het onderwijs op deze behoeften is een complexe uitdaging voor elke leerkracht.  In deze deelsessie wordt met de deelnemers verkend hoe men vanuit een breed onderzoekskader zicht krijgt op de ontwikkelingsbehoeften van begaafde leerlingen en hoe op basis daarvan het cognitieve aanbod vormgegeven kan worden. Hierbij wordt uitgegaan van een integrerende benadering van het onderwijs waarbij leerinhouden zo aangeboden worden dat differentiatie op natuurlijke wijze verloopt en er in de groep kan worden afgestemd op alle leerlingen zonder dat er sprake is van individualisering van het onderwijs.

Dr. Guido van de Luitgaarden
Bijdrage: Dagvoorzitter

Guido is opgeleid als sociaal-pedagogisch hulpverlener en werkte in die hoedanigheid onder meer in het sociaal-cultureel werk. Hij was gedurende 16 jaar als senior onderzoeker en docent werkzaam bij Zuyd Hogeschool, lectoraat Sociale Integratie. Guido promoveerde aan de University of Salford (VK) op een proefschrift over oordeels- en besluitvorming bij vermoedens van kindermishandeling. Sinds 2006 is hij verbonden aan het Euregionaal Congresburo en het Centrum voor Educatie en Supervisie. Daarnaast is hij echtgenoot en (pleeg)vader. Ook is hij voorzitter van de Raad van Toezicht van het Steunpunt Mantelzorg Zuid.